geschiedenis van het huis: La grande renovation (1823)

Er zijn weinig bouwwerken in Europa die geheel ongeschonden de eeuwen doorkomen. Vooral gebouwen met een sociale functie zoals kerken en kastelen ondergaan op geregelde tijdstippen stijlaanpassingen of renovaties die achteraf niet allemaal even geslaagd kunnen genoemd worden. Historische gebouwen in een "zuivere stijl" zijn daarom eerder uitzondering dan regel. Hetzelfde kan gezegd van historische gebouwen van iets alledaagser karakter zoals het onze...

Zoals reeds in een vroegere aflevering vermeld is er een eerste maal sprake van het huis op 5 september 1613 waar gesproken wordt over het oude presbyterium dat 45 jaar eerder in brand gestoken was door de troepen van Gaspard de Coligny tijdens de "guerre de religions". Het is niet duidelijk dat het nieuwe presbyterium op de fundamenten van het oude werd gebouwd of dat er van de grond af nieuw werd gebouwd. Laten we dit even terzijde laten. Misschien vinden we hier later meer informatie over maar mogelijks was dit dus de eerste, grondige renovatie.

Een tweede maal dat (voor zover we weten) er sprake is van aanpassingen aan het presbyterium is in 1823 toen na enkele decennia van revolutie het huis (en de kerk) in belabberde staat was. Er werd een kostenraming gevraagd en voorgelegd aan de gemeenteraad. Dit document werd ons doorgespeeld door Jean-Luc die meewerkt aan het boek dat in de lente over het dorp zal verschijnen.
De moeilijkheid met dit document uit 1823 is dat de betrokkenen zelf wel een duidelijk zicht hadden op de toenmalige staat van het huis en er er daarom enkel sprake is van aanpassingen en verbeteringen. Men begon dus niet met een gedetailleerde beschrijving van de toenmalige toestand maar ging onmiddellijk over tot de beschrijving van de afgesproken aanpassingen. Enkel een summiere beschrijving is te vinden in de notulen van de gemeenteraad:
"Que le presbytère est aussi dans une situation à exiger beaucoup de réparations pour un logement décent et convenable pour le desservant de la commune. Il n’existe au rez de chaussée qu’une seule pièce qui l’est (linker kelderruimte). La cuisine au premier étage qui se dessert par un escalier très difficile (de befaamde binnentrap waarvan spraken in een vorige aflevering van de blog, september 2013), deux chambres hautes (de huidige twee grote kamers) et un petit cabinet servant de bibliothèque (linker torenkamertje of een kamer waar nu de huidige school staat), au milieu de l’escalier (i.e. halverwege de trap?) une pièce servant anciennement de salle à manger (waar zich de huidige keuken bevindt) et un petit réduit derrière (onduidelijk?). Ces pièces ont été abandonnées à raison de leur humidité, ce qui les rend malsaines;

Even terzijde, de bibliotheek waarvan sprake stond in hoog aanzien, zoals beschreven in "Voyages de Courtépée dans la province de Bourgogne en 1776 et 1777" (Abbé Claude Courtépée (23 jan 1721, Saulieu - 11 april 1781) was een belangrijk Frans historicus):
"La joye de revoir un si fidèle et si vertueux ami, archiprêtre de Charoles, ainsi que sa table et son bon lit, me firent bientôt oublier mes fatigues. Mon plaisir doubla lorsque, le dimanche au soir 6 octobre, arriva M. Bismand (Jean Bismant, curé de Suin depuis 1768), de Beaune, très digne curé de Suin, que son voisin avoit averti de mon arrivée. C'est un pasteur qui joint à l'esprit de son état des connoissances étendues. Nous passâmes deux jours agréablement."
en verder
"Ce bon ami me vint joindre le dimanche à Charoles après vêpres, et nous partîmes à cheval pour Suin, visiter l'apôtre du lieu, M. Bismand; un seul trait le peindra. Il possède une bibliothèque de plus de 3,000 volumes, dont 140 in-f° (folio, een historisch boekformaat, hoogte ongeveer 40 à 45 cm), 200 in-4° (quarto formaat, gewoonlijk zo'n 25-35 cm hoog), de belles et anciennes éditions, et presque tous en livres choisis. A la vue de ce riche cabinet, j'embrassai avec sensibilité le possesseur d'un pareil trésor, dont il sait si bien profiter, et, qui plus est, en fait part à ses amis."
Die drieduizend boeken pasten dus nooit in de kleine toren en er was dus waarschijnlijk een linker uitbouw op de plaats waar later (1913) de school werd gebouwd.

Er was heel wat werk aan de winkel. Het kostenraming beschrijft onder andere:
(1) Om het vocht tegen te gaan moet er een gracht gegraven worden aan de achterkant van het huis om op die manier de hogere wei en het huis te scheiden.
Deze gracht (i.e. die we nu aan het uitgraven zijn) wordt langs de kant van de wei ondersteund door een stenen muur opgebouwd uit losse steen (i.e. zodat het vocht uit de wei een uitweg vind via de nieuwe gracht).
(2) een nieuwe hoofdingang via de rechter toren  (i.e. de vroegere pigonnier of duiventil)
(3) een herschikking van de twee grote kamers ten opzichte van wat vroeger de eetkamer was. Dit is ons niet volledig duidelijk. De notulen vermelden:
"L’on observe qu’il convient pour la commodité du desservant de faire ce qui sera nécessaire pour que les chambres hautes ne soient pas plus élevées que les deux petites pièces du milieu de l’escalier, qu’à cet effet il est à propos de baisser les plafonds des deux chambres hautes et du cabinet de deux tiers du mètre ou deux pieds quatorze, toutes les pièces seraient de plain pieds (i.e. op het zelfde niveau) et la desserte en serait plus facile. La cuisine actuelle servirait de cave et la nouvelle cuisine serait établie dans la pièce du milieu de l’escalier en y perçant une cheminée". 
Wat duidelijk is dat de twee kamers en de vroegere eetkamer (au milieu de l'escalier) niet op hetzelfde niveau lagen en dat (lijkt me) de plafond van de twee grote kamers moest verlaagd worden en de vloer van de vroeger eetkamer moest verhoogd worden. Het is nog niet helemaal duidelijk, maar dat komt wel als ik eens een driedimensionale tekening maak...
Wat wel al duidelijk is dat de keuken zich vroeger in de kelder bevond (waarschijnlijk de linker kelderruimte) en dat deze nu wordt verplaatst naar de verhoogde kamer waar eens de eetkamer was.
(4) In wat we nu de oude keuken noemen kwam een onderverdeling in baksteen met een vitrine-deur.
"Les murs de la dite pièce seront enduits à chaux et sable et blanchis à la chaux, cette même pièce sera divisée par un galandage en brique dans la place qui sera indiquée par M le desservant, il sera pratiqué dans ce galandage une porte pour communiquer à la pièce de derrière, laquelle sera vitrée en bois chêne simple à un battant en menuiserie garnie de ses montures, de ses carreaux de vitrer, de son loquet avec sa poignée et autres fermantes.").
Deze muur hebben we dus twee zomers geleden afgebroken. Hadden we dit moeten bewaren? Ik denk het niet eigenlijk... (zie foto's in een vorige aflevering)
Ook is er sprake van een nieuw venster in pierre de taille (gehakte steen) van ongeveer dezelfde grootte als het bestaand venster in de noordgevel die moest wijken voor de nieuwe eiken trap. Dit nieuwe venster is naar alle waarschijnlijkheid het venster in de draai van de trap.
"Il est jugée qu’elle doive être de même grandeur sera rendue bien conditionnée en bon état en bon bois chêne en menuiserie garnie de ses fermenteries et de trois barreaux de fer qui seront incrustés et saisis dans le dessus et le bas de la pierre de taille.").
In dezelfde kamer kwam er ook een nieuwe schouw in pierre de taille en en gemetste schoorsteen.
(5) De binnentrap via de kelder wordt vervangen door een stenen buitentrap en de trap naar de zolder wordt vervangen door een eiken trap in de keuken.
"L’escalier pour monter au grenier sera placé dans la pièce derrière celle qui servira de cuisine, il sera établi en bois en contournant ou tour d’équerre . Les marches seront faites en bon bois chêne de quinze à dix huit lignes d’épaisseur d’une largeur suffisante, bien  formée, il sera placé deux limons de chaque côté pour supporter les marches et un moyeux pour supporter les limons.")
(6) De voormalige duiventoren werd dus de nieuwe hoofdingang en van deze nieuwe ingang kon men rechts naar de nieuwe keuken en rechtdoor naar wat nu de slaapkamer is.
"L’entrée du colombier où est la principale porte sera correctement enduite à chaux et sable et plancher élevé à la hauteur des autres appartements. La porte d’entrée de la première chambre  sera convertie en porte vitrée à un seul battant simple garni de carreaux de vitres suffisants, elle sera en bois chêne en menuiserie garnie de son loquet avec sa poignée d’une serrure avec sa clef et autres fermantes et élevée à la hauteur de la croisée."
(7) De schouwen in de eerste en tweede kamer worden een stuk kleiner. In de grote dwarsbalken zijn de plaatsen waar de vroegere schouwbalken zich bevonden nog duidelijk zichtbaar. Ook de ingangen naar beide kamers worden verplaatst. Dit werd duidelijk in de verbouwingen waar we de doorgang tussen beide kamers (ten minste, de bovenste steunbalk) terugvonden aan de noordkant. Vandaag bevindt de doorgangen zich aan de zuidkant. De doorgang van de tweede kamer naar de voormalige bibliotheek was duidelijk zichtbaar in de buitengevel die deze zomer opnieuw bepleisterd is.
"La porte qui communique de cette chambre à la chambre à côté servant de bibliothèque  sera changée de place, élevée à hauteur de la croisée, cette porte sera vitrée garnie de carreaux de vitre suffisants, de son loquet avec sa poignée, d’une serrure avec sa clef et il sera fourni pour la confection de la dite porte tout ce qui sera nécessaire en employant les anciens matériaux qui pourront servir utilement."
 Dit wil zeggen dat de bibliotheek de grote verbouwing van 1823 heeft overleeft en pas is afgebroken bij de bouw van de school in het begin van de twintigste eeuw.
(8) diverse werken aan de tuinmuren werden ook voorzien en vooral aan de ingang van het huis.
"La porte du jardin sera aussi rétablie ainsi que le mur de clôture, lesquels seront refaits dans toutes les parties défectueuses, notamment au joignant du chemin des Marots à Suin  laquelle porte sera faite à chaux et sable ou bon gré, exhaussé d’un mètre et tiers quatre pieds garnie d’un bon enduit et le tout rendu solidement fait ayant été..."

Zoals steeds kost een restauratie veel geld en de zoektocht naar wie dit allemaal moest betalen is lang en lastig. Evenzo in de negentiende eeuw toen er in Suin weinig gefortuneerde inwoners waren en er dan maar gekozen werd voor een betaling over meerder jaren waarbij ook gehoopt werd op sponsering door de hogere overheden. De reparatiekosten aan het presbythere werden geschat op 2700 Francs en die aan de kerk op 6400 Francs.
"Considérant qu’il n’existe dans la commune aucun revenu ni ressources pour acquitter le montant de ces réparations qui cependant sont indispensables pour le logement de M le desservant, que loin d’y avoir les deniers dans la caisse municipale pour contribuer à ces réparations il existe un déficit, que dès lors il ne peut y être pourvu par les recettes ordinaires...
Ils ont lieu d’espérer que d’après les dispositions de l’art 100 du décret du 30 décembre 1809 les autorités supérieures en rendant justice à cette commune qui sollicite un impôt extraordinaire pour les réparations urgentes de son presbytère auront la bonté d’accorder à la dite commune de Suin les secours qui seront par elles déterminés et pris sur les fonds communs établis par la loi du 15 septembre 1807 ou par les autres moyens qui seront par elles jugés convenables.
Dans cette situation les membres composant l’assemblée sont d’avis qu’il convient que la commune de Suin soit autorisée à s’imposer extraordinairement jusqu’à concurrence de la somme de deux mille sept cent quatorze francs pour parvenir au payement des réparations à faire au presbytère de la commune de Suin lequel impôt devra être affecté à l’exercice de mil huit cent vingt quatre payé sur le pied et de la même manière que les contributions ordinaires attendu l’urgence des réparations qu’il convient également d’autoriser le maire de mettre ces réparations en adjudication au rabais."
Een hele mondvol...